Het is een van de meest ernstige vormen van kindermishandeling: het Münchhausen by Proxy-syndroom, tegenwoordig vaak PCF genoemd (Pediatric Condition Falsification). Hierbij maken de ouders – meestal de moeder – hun kind bewust ziek of verzinnen ze een bepaald ziektebeeld. Münchhausen by Proxy/ PCF komt weinig voor en er is ook nauwelijks onderzoek naar gedaan. Toch kreeg Veilig Thuis – de opvolger van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling – vorig jaar bijna honderd meldingen van PCF. Tientallen ouderstellen claimen nu ten onrechte te worden verdacht en hekelen de werkwijze van Veilig Thuis. “Er werd letterlijk gezegd: als je niet vrijwillig meewerkt, heb ik zo een uithuisplaatsing geregeld.”  

Bedreigende situatie

De Belangenvereniging Intensieve Kindzorg (Bvikz) krijgt wekelijks meerdere meldingen van gezinnen die zeggen ten onrechte te worden verdacht van PCF. EenVandaag sprak verschillende ouders en hun verhalen lijken steeds op hetzelfde neer te komen. De gezinnen ervaren de situatie als zeer bedreigend en hebben moeite zich te verdedigen tegen de verdenking. Ze hebben het idee al schuldig te zijn bevonden als Veilig Thuis binnenkomt. En volgens sommige ouders laat Veilig Thuis ook niet meer los als een onderzoek eenmaal is gestart. Vera Hooglugt van de Bvikz staat ouders bij die verdacht worden van Münchhausen by Proxy/PCF. Zij ziet veel leed bij die gezinnen en vindt dat Nederland is doorgeslagen met melden.

Vera Hooglugt

Onveilig

Veilig Thuis is het advies- en meldpunt kindermishandeling en huiselijk geweld. De organisatie heeft vertrouwensartsen in dienst die de meldingen onderzoeken. Als zij denken dat een kind onveilig is bij zijn ouders, kunnen ze de Raad voor de Kinderbescherming inschakelen. Waarna een kind onder toezicht kan worden gesteld of uit huis geplaatst. In 2016 kreeg Veilig Thuis te maken met 99 serieuze meldingen van PCF. Dat is een forse toename ten opzichte van 2013, toen dat er nog 62 waren. De meeste meldingen komen van artsen of uit de omgeving van het kind. Volgens Veilig Thuis komt deze toename doordat Münchhausen by Proxy/PCF bekender is geworden en doordat zorgverleners alerter zijn geworden op kindermishandeling.

EenVandaag sprak meerdere gezinnen en zag hun dossiers in. In het geval van twee gezinnen lieten we een emeritus hoogleraar kindergeneeskunde naar de stukken kijken. Zoals in het geval van de familie De Haan uit Vinkeveen van wie het kind uiteindelijk negen maanden uit huis is geplaatst. Hun zoontje Micha (2) wil vanaf het begin van zijn leven al niet goed groeien. Veel ziekenhuisbezoek volgt waarbij Micha onder andere sondevoeding krijgt. Het medisch team rond Micha staat vaak machteloos al wordt in het begin van zijn ziektegeschiedenis al vermoed dat het jongetje aan koemelkallergie lijdt. Een kinderarts vindt het verdacht dat hij zo weinig groeit. Zou de moeder zelf het kind ziek maken? Ze meldt een vermoeden van PCF bij Veilig Thuis en de kinderbeschermingsorganisatie begint een onderzoek. De ouders melden zich bij Bvikz en schakelen een advocaat in, Eric Osinga. Hij kan niet verhinderen dat hun baby negen maanden lang uit huis wordt geplaatst. De Raad voor de Kinderbescherming oordeelt dat het te onveilig is voor Micha om bij zijn ouders te blijven. Het jongetje gaat bij de zus van zijn vader wonen.

Advocaat Osinga merkt in deze zaak op dat Veilig Thuis aan tunnelvisie lijdt. Volgens hem krijgen ouders niet de kans om hun onschuld te bewijzen.

Eric Osinga

Micha is inmiddels weer thuis en het gaat goed met hem. Maar het gezin staat nog altijd onder toezicht. De familie moet nog steeds verantwoording afleggen aan hun gezinsvoogd over de voeding van Micha. Zelfs in hoger beroep is het niet gelukt om het toezicht te beëindigen, ook niet nu het goed gaat met Micha.

Pieter Sauer, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde en voormalig kinderarts hekelt de gang van zaken rond Micha de Haan, die negen maanden uit huis werd geplaatst. EenVandaag vroeg de hoogleraar naar het dossier van het jongetje te kijken. Sauer vindt dat er te snel is gemeld en heeft geen enkel begrip voor de uithuisplaatsing van Micha. Volgens hem blijkt uit het dossier dat het kind wel degelijk groeide en was er geen acuut gevaar. Pieter Sauer gaf jarenlang leiding op de afdeling kindergeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen. In zijn werkzame carrière van ruim 40 jaar zag hij ‘maar’ drie gevallen van Münchhausen by Proxy/PCF langskomen. Hij verbaast zich over de aantallen die EenVandaag nu meldt en vreest dat er teveel de nadruk is komen te liggen op melden. Met grote gevolgen voor families als meldingen onjuist blijken.

Slechte start

Een andere zaak die we hebben voorgelegd aan de emeritus hoogleraar is die van de familie Leek uit Utrecht. Ook zij worden ervan verdacht zelf hun baby ziek te hebben gemaakt. Hun zoon Tibbe heeft al vanaf de geboorte een slechte start. Hij wordt te vroeg geboren, de placenta scheurt en zijn darmen werken meteen niet op een normale manier. Er wordt besloten hem dan maar via de aders te voeden. Op een gegeven moment breekt de voedingslijn naar zijn aders in handen van een verpleegkundige. Moeder, die zelf arts is, staat erbij als het misgaat. Door een ontsteking ten gevolge van de breuk krijgt Tibbe ernstige koorts en belandt op de intensive care, waar Tibbe voor zijn leven vecht. De betrokken kinderarts kan geen duidelijke diagnose stellen en doet een melding bij Veilig Thuis. PCF moet worden uitgesloten.

Michiel Leek

Er worden harde maatregelen getroffen. Ouders mogen alleen nog onder toezicht bij hun kind in het ziekenhuis langs. Ook de familie Leek schakelt Eric Osinga als advocaat in. Uiteindelijk ziet het ziekenhuis geen aanleiding meer om aan PCF te denken en denken de artsen aan een somatische diagnose. Dat verklaren ze ook op schrift. Toch blijft de moeder onder verdenking van Veilig Thuis. De vertrouwensarts laat niet los en trekt zich weinig aan van ontlastende verklaringen van ziekenhuisartsen. Ze blijft dreigen met een stap naar de Raad voor de Kinderbescherming om een ondertoezichtstelling aan te vragen. Dit gebeurt niet. In plaats daarvan zal de vertrouwensarts van Veilig Thuis de gezondheid van Tibbe blijven monitoren. Ze geeft aan direct te zullen ingrijpen als zij dat nodig vindt. Ouders ervaren dit als een permanente dreiging voor hun gezin.

Naar bewijs toe redeneren

Het gaat om het belang van het kind is een veelgehoorde zin in de gesprekken met Veilig Thuis en kinderartsen. Toch hebben ouders het gevoel dat het tijdens de procedure gaat om wie er wint. De door ons geraadpleegde deskundige – emeritus hoogleraar Sauer – concludeert uit de verschillende dossiers dat Veilig Thuis naar een ‘bewijs’ toe lijkt te redeneren.

Pieter Sauer

Dat is ook het gevoel bij een geluidsopname die EenVandaag in handen heeft over Tibbe Leek. Daarin is een gesprek te horen tussen een vertrouwensarts van Veilig Thuis en een ziekenhuisarts.

EenVandaag liet de voorbeelden van beide families zien aan hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning. Zij vindt hun relaas schokkend en kwalificeert de gang van zaken als onzorgvuldig. Bruning geeft aan dat Veilig Thuis er bovenop moet zitten als er sprake lijkt te zijn van kindermishandeling. Veilig Thuis kan er ook naast zitten. Maar de manier waarop families bejegend worden, moet goed zijn, benadrukt ze. Het dreigen door Veilig Thuis met uithuisplaatsing van kinderen, vindt ze onaanvaardbaar.

Marielle Bruning

In de studio reageren vertrouwensarts Patries Worm en Tanno Klijn van Veilig Thuis.

Ook Follow the Money besteedt vandaag aandacht aan de problemen rond de Münchhausen by Proxy/PCF-meldingen.